آیا قدرت محمود واعظی در دولت بیش از ریاست دفتر رئیس‌جمهوری است؟

«امروز برای بررسی آخرین اقدامات انجام شده برای مهار آتش‌سوزی منطقه حفاظت شده در خائیز با استاندار کهگیلویه و بویراحمد و رئیس ستاد بحران کشور تلفنی صحبت و به استفاده از همه امکانات و ظرفیت‌ها در مهار حریق تاکید کردم. همچنین عرض کردم؛ لازم است با توجه به پیش بینی گرم‌تر شدن هوا در روزهای آینده و احتمال بروز حوادثی از این دست در دیگر نقاط، تمهیدات لازم برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی اندیشیده شود». این بخشی از تاکیدات رئیس جمهور یا معاون اول به عنوان متولیان دولت نیست بلکه بخشی از دستورات محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور به استاندار کهگیلویه و بویراحمد بود.
** داستان یک پست اینستاگرامی و دستورات صادره
داستان این پست اینستاگرامی، نشان دهنده بخشی از قدرت در سایه کارمند سابق وزارت امور خارجه در کابینه دوازدهم و بخش اجرایی کشور است. رفتار وی در چهار سال دوم دولت تدبیر و امید و تاثیر نظراتش در تصمیمات روحانی دوره نه چندان موفقی را در کشور رقم زده است.
اقدامات واعظی در ماجرای برکناری وزیر سابق صمت هم نشان از اوج نفوذ وی در نظرات حسن روحانی دارد، تا آنجا که رضا رحمانی در نامه اعتراضی خود به رئیس جمهور نکات بسیاری از دخالت‌های رئیس دفتر رئیس جمهور که وظیفه اصلی آن رتق و فتق امور دفتر روحانی است را گوشزد می کند.
رحمانی در این نامه تاکید دارد: در تاریخ ۹۹/۲/۱۷ جناب آقای واعظی با اینجانب تماس و تهدید کردند در صورت رای نیاوردن طرح تشکیل وزارت بازرگانی در مجلس شورای اسلامی شما برکنار خواهید شد. رحمانی در بخش دیگری از این نامه سرگشاده که حکایت از بسته بودن دائمی اتاق رئیس جمهور بر روی وزرا دارد بیان داشت: امروز ۱۳۹۹/۲/۲۲ که اینجانب در جلسه توسعه صادرات دفتر معاون اول محترم حضور داشتم مجدداً جناب آقای واعظی تماس گرفتند و اعلام نمودند استعفا بدهم.
این اتفاقات تنها مورد از دخالت‌های رئیس دفتر رئیس جمهور در تصمیمات دولت ندارد، بلکه رخداد‌های اینچنینی در کابینه دوازدهم مسبوق به سابقه بوده است.
** درخواست استعفا از نمکی
روز گذشته نیز ابوالفضل ابوترابی منتخب نجف آباد در مجلس شورای اسلامی گفت: از منبع موثق شنیدیم که محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور دکتر نمکی وزیر بهداشت را تهدید کرده که در صورتی با دولت هماهنگ نباشد، باید استعفا دهد.
وی افزود: واعظی در این تهدید به دکتر نمکی گفته چرا از رئیس جمهور در بحث مقابله با کرونا تقدیر و تشکر نکرده است در حالی که رئیس جمهور زحمات زیادی کشیده است؟
**واعظی؛ جهانگیری را بایکوت کرد
« ما در کشور در این شرایط مدیر ریسک‌پذیر می‌خواهیم و من دستم قلم و کاغذی نیست که کسی را برکنار کند و این در حالی است که من تا این لحظه اجازه برکناری منشی خودم را نداشته‌ام، پس از من انتظار نداشته باشید که وکیل و وزیر را تغییر دهیم». این نیز بخشی از سخنان اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در ۲۹ مهر ۹۷ و در روز ملی صادرات بود.
جهانگیری تلویحاً به دستان بسته خود در دولت دوازدهم اشاره دارد؛ او که روزگاری یار کمکی حسن روحانی در کارزار انتخاباتی ۹۶ بود، هر چه رشته بود پنبه شده بود و الان در پاستور دیگر آن معاون اول شماره یک نبود. همین مساله باعث شده بود که در یک سخنرانی جمعی اعتراض خود را به گوش روحانی برساند.
واعظی درباره اختلافش با معاون اول رئیس‌جمهوری، گفت: «هیچ اختلافی بین آقای جهانگیری و دولت و اعضای دولت وجود ندارد. ما الحمدلله در این دولت روابط صمیمی و نزدیکی داشتیم. اگر کسی در یک سایتی حرفی می‌‌زند نباید در جمع مطرح کرد و به نظر من این حرف‌ها را نباید جدی گرفت. اکنون بین آقای جهانگیری و همه اعضای دولت صمیمیت وجود دارد.»
**اعتراض اصلاح طلبان به دخالت‌های رئیس دفتر
سعید لیلاز از مشاورین اقتصادی دولت هم در این باره گفت: «قطعا به خاطر دارید که آقای جهانگیری در سال ۹۷ در یک سخنرانی به یک باره گفت که من حتی نمی‌توانم منشی خود را انتخاب کنم. این گفته آقای جهانگیری بسیار سر و صدا کرد و حرف عجیبی به نظر می‌رسید. ارتباط این جمله به انتصاب آقای رحمانی به عنوان وزیر صمت مربوط بود. آقای جهانگیری هیچ اطلاعی از این انتصاب نداشت و از رادیو و اخبار شنید که آقای رحمانی از طرف آقای روحانی برای این سمت انتخاب شده است.»
** ردپای واعظی در استعفای ظریف
پس از سفر غیر منتظره بشار اسد به کشورمان و دیدار با رهبر انقلاب و رئیس جمهور محمد جواد ظریف به‌دلیل عدم حضورش در این دیدارها استعفا داد. بعد این استعفا شهید سپهبد قاسم سلیمانی در نامه‌ای بیان داشت: «در جریان سفر اخیر آقای بشار اسد به تهران و ملاقات وی با آقای دکتر روحانی رئیس جمهور محترم ، برخی ناهماهنگی ها در نهاد ریاست جمهوری که مطرح هم شده ، منجر به عدم حضور وزیر امورخارجه کشورمان در این ملاقات و متعاقبا گلایه مندی ایشان شده است».
در این باره، محمود واعظی در گفت‌وگویی درباره دلایل استعفای ظریف و اینکه برخی وی را عامل این استعفا می‌دانند اظهار داشت: وقتی ساعت یازده و نیم دوشنبه شب، آقای ظریف استعفا داد، به‌محض اینکه مطلع شدم و دیدم خبرها به گونه‌ای است که گویی توافقی میان رئیس جمهوری و وزیر خارجه بوده که او استعفا بدهد، نخستین عکس العمل از سوی من بود و نیمه شب اتفاق افتاد. بلافاصله اعلام کردم که رئیس جمهوری با این استعفا مخالف است. فردای آن شب نیز اعلام کردم آقای دکتر روحانی یک وزیر خارجه و یک سیاست خارجی دارد. معنای این واکنش‌ها و اظهارنظرها چیست؟ معنای این اظهارنظرها این است که دولت می‌خواهد آقای دکتر ظریف را قویاً در کابینه حفظ کند. تمام روز سه‌شنبه تا ساعت یک شب تلاش من این بوده که آقای ظریف بازگردد، که خوشبختانه این اتفاق افتاد.
واعظی در مصاحبه خود نسبت به انتقادات از وی بابت اظهار نظر در مورد مسائل کشور می‌گوید که « اگر انتظار این است که در دفتر خنثی باشیم و کاری نکنیم تا دیگران بگویند دفتر رئیس جمهوری کمرنگ است، این حرف مبنایی ندارد.»
** روحانی برای وزرا وقت ندارد!
یکشنبه ۱۲ مرداد ۹۸، حسینعلی شهریاری نماینده مردم زاهدان بیان داشت که روحانی به وزرا و استانداران نیز وقت نمی‌دهد. وی به هیچ شخصی وقت نمی‌دهد. تعداد دیگری از شخصیت های سیاسی و برخی از نمایندگان مجلس هم از عدم دسترسی به رئیس جمهور و محدود شدن ارتباطات روحانی سخن به میان آوردند.
احمد توکلی نماینده سابق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز چندی پیش در مطلبی به موضوع عدم دسترسی وزرا به رئیس جمهور اشاره کرد، توکلی گفت: «مدتی پیش یکی از مشاورین آقای رییس جمهور را به جهت طرحی که در حال اجرا بود، دیدم و توصیه کردم که برای رفع مشکلات و کاهش انتقادات، اشکالاتی که در اجرای طرح وجود دارد را به رییس جمهور منتقل کنید اما در کمال تعجب پاسخی که شنیدم این بود: رییس جمهور به ما وقت ملاقات نمی دهد. مدتی پیش هم یکی از وزرای مهم دولت می‌گفت که برای کارهایم در حاشیه جلسه هیئت دولت با رئیس‌جمهور مسائلم را مطرح می‌کنم، چون رئیس جمهور به ما وقت دیدار نمی‌دهد.»
قاسم میرزایی نکو نماینده سابق اصلاح‌طلب مجلس نیز در گفتگویی ضمن گلایه از قطع ارتباطات روحانی، گفته است: «در مورد بودجه با آقای صادقی در فراکسیون شفاف‌سازی، متنی را با هفت بند برای آقای روحانی تهیه کردیم که آقای رئیس‌جمهور این موارد را دستور بدهید که در بودجه انجام شود؛ باز آقای واعظی روی این نامه دستور دادند. متأسفانه ارتباطات (روحانی) قطع شده؛ یعنی حداقل هیچ‌کدام از مجامع استانی پس از دور دوم آقای روحانی دیداری نداشتند؛ با هیچ فراکسیونی جلسه‌ای برگزار نکرده است».
بسیاری از کارشناسان، خبرنگاران و شخصیت های اصلاح‌طلب علت محدودیت دسترسی به رئیس جمهور را «محمود واعظی» رئیس دفتر رئیس جمهور در دولت دوازدهم عنوان می کنند.
اما قدرت واعظی در دولت تنها به مسائل دفتر رئیس جمهور منتهی نمی‌شود. پس از انتخاب آذری جهرمی به عنوان وزیر ارتباطات مشخص شد واعظی در چینش وزرا و استانداران نیز نقش به سزایی دارد.
واعظی در گفت‌وگویی در مورد ادعای دخالت وی در انتخاب‌های روحانی بیان داشت :«این حرف، بی مبنا است. رئیس جمهوری در همه زمینه ها تصمیم نهایی را شخصا می گیرند. سوال این جاست رئیس جمهور چرا دفتر دارد؟ دفتر ریاست جمهوری برای این ایجاد شده است که مقدمات آنچه را رئیس دولت در نظر دارد، فراهم کند».
اما یک شخصیت اصلاح‌طلب به‌نام عبدالله ناصری عضو شورای مشورتی اصلاح طلبان در این باره تاکید داشته که شنیده های موثق حاکی از آن است که در عزل و نصب استانداران حضور ایشان به شدت احساس می شده است. هرگز رسم نبوده رییس دفتر در این عرصه ها وارد شود. در هیچ یک از دولت ها حتی دولت آقای هاشمی که شخص مقتدر و توانمندی بود و یک دوره آقای مرعشی رییس دفتر بود و دوره دوم هم محسن هاشمی باز هم چنین رفتارهایی را شاهد نبودیم.
آیا شبهه دستورات خارج از عرف رئیس دفتر رئیس‌جمهور روز به‌روز قوی‌تر می‌شود؟ به‌طور مثال پس از زلزله آذربایجان غربی ، رئیس دفتر رئیس جمهور طی تماس های جداگانه ای با استاندار این استان، دبیر کل جمعیت هلال احمر و سایر دستگاه های مسوول ، دستورات رئیس جمهور را برای تسریع در روند امدادرسانی به آسیب‌دیدگان و ارائه خدمات به موقع برای زلزله‌زدگان ابلاغ کرد.
**ابلاغیات خارج از شئون
طبق قوانین حقوق اداری، هدایت ادارات و مأموران وزارتخانه ها و مراقبت کارهای آنان در اختیار وزیر است و بلکه تکلیف اوست؛ اگر این اختیار یا تکلیف مربوط به مورد خاص باشد، دستور وزیر را ابلاغ وزارتی و دستور وزارتی و حکم وزارتی می‌نامند، همچنین طبق قانون مدنی مصوبات مجلس شورای اسلامی و نتیجه همه پرسی پس از طی مراحل قانونی به رئیس جمهور ابلاغ می‌شود. رئیس جمهور باید ظرف مدت پنج روز آن را امضا و به مجریان ابلاغ نماید و دستور انتشار آن را صادر کند و روزنامه رسمی موظف است ظرف مدت ۷۲ ساعت پس از ابلاغ منتشر نماید.
طبق اصول قانون اساسی؛ اصل۱۲۲ رئیس جمهور در حدود اختیارات و وظایفی که به موجب قانون اساسی و یا قوانین عادی به عهده دارد در برابر ملت و رهبر و مجلس شورای اسلامی مسئول است. در اصل۱۲۳ رییس جمهور موظف است مصوبات مجلس یا نتیجه همه پرسی را پس از طی مراحل قانونی و ابلاغ به وی امضا کند و برای اجرا در اختیار مسئولان بگذارد.
اصل ۱۲۴ نیز تاکید دارد رییس جمهور می تواند برای انجام وظایف قانونی خود معاونانی داشته باشد. معاون اول رییس جمهور با موافقت وی اداره هیات وزیران و مسئولیت هماهنگی سایر معاونتها را به عهده خواهد داشت.
طبق اصل ۱۲۷ رییس جمهور می تواند در موارد خاص، بر حسب ضرورت با تصویب هیات وزیران نماینده، یا نمایندگان ویژه با اختیارات مشخص تعیین نماید. در این موارد تصمیمات نماینده یا نمایندگان مذکور در حکم تصمیمات رییس جمهور و هیات وزیران خواهد بود.
در تمامی موارد فوق نشانی از تایید هیات وزیران برای نمایندگی واعظی از طرف رئیس جمهور وجود ندارد. همین موضوعات اظهارات چندی پیش اکبر ترکان را تایید می‌کند که «موثرترین افراد در اداره کشور نوبخت و واعظی هستند، تا روحانی»؛ ادعایی که شواهد آن هر روز بیش از پیش تقویت می‌شود.
منبع: فارس