کاهش جمعیت در زرین شهر، بحرانی که باید جدی گرفت

در علم پزشکى، درد علامتى است مبنى بر آغاز یک بیمارى که حالت هشدار دهندگى دارد. در سازمان ها نیز چراغ هاى هشدار دهنده اى وجود دارند که هنگام وارد آمدن شوک بحران، شروع به چشمک زدن مى کنند. چنانچه تشخیص درد، دشوار یا مبهم باشد و اقدامى براى رفع آن صورت نگیرد منجر به وخامت بحران مى شود.
شخصى را در نظر بگیرید که براى ارزیابى سلامتى خود براى یک آزمایش تشخیص طبى اقدام مى کند. در پاسخ آزمایش او عنوان مى شود که میزان قند خون ایشان -اصطلاحاً- روى مرز قرار دارد و مستعد بیمارى دیابت است.
این آزمایش حکم همان چراغ هشدار دهنده را دارد که خبر از آغاز یک بحران مى دهد. بحرانى که درصورت عدم توجه ممکن است موجب نارسایى کلیوى، بروز اختلال در بینایى و شنوایى و سرانجام به مرگ ختم شود.
یکى از همین چراغ هاى هشدار دهنده مدت هاست در زرین شهر شروع به چشمک زدن کرده است و بسیارى بى تفاوت از کنار آن عبور کرده اند.
در سرشمارى سال ١٣٩٠، زرین شهر جمعیتى بالغ بر ۶٠ هزار نفر را دارا بوده، این آمار در سرشمارى سال ١٣٩۵ به ۵۵ هزار نفر کاهش پیدا کرده که نشان از رشد منفى جمعیت و مهاجرت معکوس در مرکز شهرستان لنجان دارد.این در حالى است که جمعیت فولادشهر از ۶۶ هزار نفر در سال ٩٠ به ٨٨ هزار نفر در سال ٩۵ و جمعیت شاهین شهر از ١۴٣ هزار نفر در سال ٩٠ به ١٧٣ هزار نفر در سال ٩۵ افزایش پیدا کرده است و این مهم افزایش ٢٢ هزار نفرى جمعیت فولادشهر و افزایش ٣٠ هزار نفرى جمعیت شاهین شهر در مدت مشابه را به نمایش می گذارد.
این آمارها همچون چراغ هاى هشدار دهنده خبر از شروع یک بحران به نام “بحران جمعیت”را به همراه دارد.
مهاجرت هر شهروند زرین شهرى از این شهر به معنای خروج یک سرمایه فکرى، اجتماعى، انسانى، پولى و اقتصادى بوده که به دنبال آن کاهش تولید، کاهش بهره ورى و در یک کلام یعنى تبعات سوء اقتصادى را براى شهر به همراه خواهد داشت و بر هیچ کس پوشیده نیست که یکى از فاکتورهاى اصلى توسعه، جمعیت است.
علّت و ریشه این کاهش جمعیّت و مهاجرت ها چیست؟
در بطن هر مهاجرتى، ٣ دلیل نهفته است:
نخستین عامل مسئله اقتصادى بوده که عمده ترین دلایل مهاجرت را شکل مى دهند. شغل، کار، درآمد و مسکن از جمله این دلایل اند.
در زرین شهر باید گرانى سرسام آور مسکن را یکى از مهمترین دلایل اقتصادى مهاجرت دانست. موضوعى که موجب شده است بسیارى از همشهریانمان -به ناچار- شهرهاى مجاورى چون فولادشهر یا ورنامخواست را براى سکونت انتخاب نمایند. فقط و فقط به یک دلیل بوده و آن دلیل نیز مسکن ارزان قیمت است.
سهم ٣۴ درصدى مسکن در سبد هزینه هاى خانوار ( که در برخى خانوارها، میزان آن به ۵٠ درصد هم مى رسد) و افزایش یکباره قیمت مسکن در زرین شهر، آپارتمان هرمترمربع ۵ تا ٧ میلیون تومان و زمین مسکونى هرمترمربع ٣ تا ۵ میلیون تومان، همه و همه دلایلى هستند که هزینه خانه دار شدن را بالا برده و این امر شهروندان را ناچار به مهاجرت مى نماید.
پژوهش هاى صورت گرفته توسط انجمن جمعیت شناسى ایران هم عامل “دستیابى به مسکن مناسب” را در رتبه دوم عوامل تاثیرگذار مهاجرت معکوس طبقه بندى کرده است. همچنین بررسى هاى این انجمن، عامل “گرانى زمین و مسکن” را از عوامل مهم ایجاد دافعه شهرى و موجب مهاجرت معکوس شناخته است.
عوامل شغلى، دیگر دلیل مهم اقتصادى مهاجرت معکوس به شمار مى رود. عواملى همچون بیکارى و جستجوى کار، جستجوى شغل بهتر و انتقال شغلى.
طبیعى است در شهرستانى که بالاترین نرخ بیکارى را در استان اصفهان داراست، بخشى از جمعیت آن، این شهر را در پى یافتن شغل مناسب ترک کنند و به مهاجرت بیندیشند.
مهاجرت بخشى از همشهریان به مناطق جنوبى کشور نظیر عسلویه موید این موضوع است.
دومین عامل مهم درخصوص مهاجرت عوامل فرهنگى- اجتماعى است. این دلایل، دوّمین رتبه از دلایل مهاجرت را به خود اختصاص داده اند. وبلن معتقد است افراد کالاها را مصرف مى کنند تا جایگاه اجتماعى خود را به نمایش گذاشته و خود را به طبقه خاصى نزدیک تر کرده و از طبقات فراتر و فروتر متمایز کنند. به طور مثال بخشى از جامعه زرین شهر که عمدتاً طبقه اقتصادى متوسط به بالا تا طبقه مرفّه را شامل مى شوند با دلایلى همچون زندگى در یک کلانشهر با سطح امکانات، خدمات، کیفیت و فضاى فرهنگى-اجتماعى بهتر، اصفهان را براى زندگى و سکونت انتخاب مى کنند.
عامل سوم نیز به مباحث زیست محیطى باز می گردد بدان معنا که میزان بالاى آلایندگى هواى زرین شهر به علت مجاورت با صنایع بزرگ و آلاینده اى چون ذوب آهن، مجتمع فولاد و سیمان سپاهان، عاملى است که بسیارى از شهروندان زرین شهرى را – به خصوص شهروندان داراى بیمارى هاى تنفسى و …- مجاب به مهاجرت به مکان هاى خوش آب و هوا، به دور از آلایندگى و با طبیعتى سرسبز و زیبا همچون مناطقى از بخش باغبادران و یا مناطق شمالى کشور مى نماید. این عوامل در رتبه سوّم عوامل مهاجرت به شمار مى روند.
راهکارهاى جلوگیرى از این مهاجرت و کاهش جمعیت چیست؟
عامل گرانى زمین و مسکن را باید اصلى ترین دلیل مهاجرت از زرین شهر برشمرد. ریشه این مسئله را باید در عدم همخوانى عرضه و تقاضاى زمین و مسکن جست و جو کرد. عدم تعادل در عرضه و تقاضاى زمین و مسکن، در حالتى که تقاضا از عرضه بیشتر است، موجبات این گرانى و افزایش قیمت را به وجود آورده که دافعه ایجاد نموده و شهروندان را در سوداى یافتن مسکن مناسب، ناچار به مهاجرت مى نماید.
امّا باید سوال کرد از چه طریقى مى توان موجبات افزایش عرضه زمین و مسکن، به تعادل رسیدن عرضه و تقاضا و به تبع آن کاهش قیمت مسکن را فراهم آورد تا به واسطه آن این عامل دافعه شهرى به عاملى جاذب تبدیل شود؟
باید در پاسخ گفت چنانچه مسئولان، مدیران و تصمیم گیران و تصمیم سازان شهرى مواردی چون ایجاد بسترهاى لازم جهت ساخت مسکن ارزان قیمت، الحاق اراضى چرخاب و دره میرآبى، اراضى غرب دانشگاه پیام نور، اراضى ذوب آهن واقع در استخر لاگون ها (مجاور پارک سوار)، ایجاد مشوق هایى براى نوسازى بافت فرسوده و الزام براى ساخت و ساز طبقاتى و آپارتمانى، اجراى سیاست هاى تشویقى ساخت و ساز، افزایش میزان ارتفاع ساختمان ها، ارائه تسهیلات و مشوق هایى به انبوه سازان مسکن، جذب و جلب نظر سرمایه گذاران مسکن به مشارکت در ساخت مسکن ارزان قیمت و… را مورد توجه ویژه قرار دهند می توان از ادامه روند کاهش جمعیت خطه طلایی ایران جلوگیری نمود.
رضا بیگی عضو علی البدل شورای اسلامی زرین شهر